Coraz częściej słyszy się, że kreatywność należy rozwijać i to już od najmłodszych lat. Czym właściwie ona jest? Czy można się jej nauczyć w szkole? I po co właściwie należy się w niej ćwiczyć? Dziś przyjrzymy się bliżej kompetencji, która wcześniej traktowana nieco po macoszemu, dziś jest uznawana za jedną z najważniejszych kompetencji przyszłości.
Czytając ten tekst dowiesz się:
– czym są kompetencje przyszłości?
– czym jest kreatywność?
– jak rozwijać kreatywność?
– jakie zabawy rozwijają kreatywność?
– jak rodzic może wspierać rozwój kreatywności?
ZMIANY, ZMIANY, ZMIANY…
Świat, w którym żyjemy, zmienia się w ekspresowym tempie. Niektórzy specjaliści twierdzą nawet, że czasy, w których żyjemy, można nazwać czwartą rewolucją przemysłową. Trudno się z nimi nie zgodzić – powszechna cyfryzacja, wprowadzanie skomplikowanych systemów IT oraz rozwój sztucznej inteligencji to procesy, które dzieją się na naszych oczach. Śmiało można więc stwierdzić, ze dorastające dziś dzieci będą żyły w świecie, który będzie wyglądał zupełnie inaczej.
WIEDZA CZY UMIEJĘTNOŚCI?
Dynamicznie postępujący rozwój technologiczny, niestety nie zawsze idzie w parze ze zmianami w systemie edukacji. Polski system szkolnictwa od 100 lat przetrwał w niemal niezmienionej formie. Jest to dość zaskakująca informacja, szczególnie gdy porównamy ją z badaniami nad zmieniającym się rynkiem pracy.
Podczas World Economic Forum, które odbyło się w 2017 roku zaprezentowano raport, według którego 65% dzieci rozpoczynających dziś naukę w szkole będzie pracowało w zawodach, które jeszcze nie powstały.
(źródło : “Edukacja Przyszłości”, Raport przygotowany przez Uniwersytet Warmińsko – Mazurski w Olsztynie, 2020)
Jak więc odpowiednio wspierać rozwój dzieci i dobrze przygotować je do życia, w którym zmiany dokonują się szybciej niż kiedykolwiek wcześniej? Przede wszystkim należy zdać sobie sprawę, że w procesie kształcenia najmłodszych na pierwszym miejscu nie widnieje już wiedza, a prześcigają ją umiejętności.
wiedza < umiejętności
Tuż obok przekazywania wiedzy i kształcenia umiejętności, we współczesnej edukacji dużą rolę odgrywa także kreowanie postaw. Szczególnie dobrze obrazują to działania mające na celu uświadamiać i pokazywać zagrożenia oraz daleko idące skutki związane ze zmianami klimatu. Zatem to właśnie umiejętności połączone z wiedzą oraz odpowiednimi postawami składają się na to, co możemy nazwać kompetencjami. Czym są więc modnie brzmiące kompetencje przyszłości?
CZYM SĄ KOMPETENCJE PRZYSZŁOŚCI?
Kompetencje przyszłości określają zbiór wiedzy, umiejętności i postaw, które pomogą dzieciom odnaleźć się w przyszłości na prężnie rozwijającym się rynku pracy. Można podzielić je na trzy obszary: poznawczy, społeczny oraz techniczny. Co znajdzie się wśród nich?
Oprócz kojarzących się z przyszłością kompetencji technicznych, związanych z posługiwaniem się najnowszymi technologiami, wysokie znaczenie posiadają także kompetencje społeczne, takie jak umiejętność współpracy, zarządzania, przedsiębiorczości czy zarządzania własnymi emocjami. Wśród najbardziej pożądanych kompetencji znajdziemy także zdolności poznawcze, takie jak krytyczne myślenie, umiejętność rozwiązywania złożonych problemów, elastyczność poznawczą, czy wreszcie – kreatywność.
CZYM JEST KREATYWNOŚĆ?
Kreatywność zwykle kojarzy się nam ze sztukami plastycznymi. To oczywiście słuszne skojarzenie, bo dzięki niej artyści są w stanie stworzyć coś zupełnie nowego. Ale czy kreatywność potrzebna jest nam także w innych dziedzinach życia? Aby odpowiedzieć sobie na to pytanie, zastanówmy się, czym jest kreatywność.
Oczywiście w licznych publikacjach znajdziemy różnorodne wyjaśnienia czym właściwie ona jest. W najprostszych słowach można stwierdzić, że kreatywność to umiejętność wychodzenia poza utarte schematy. Co za tym idzie, pomaga ona odnaleźć się i dostosować do każdej, nawet najtrudniejszej sytuacji. Kiedy sformułujemy definicję w ten sposób, nie będziemy mieć wątpliwość, że jest to kompetencja pożądana w każdej dziedzinie życia.
W świetle stale zmieniającego się świata, kreatywność jawi się więc jako jedna z najważniejszych kompetencji – który rodzic nie chciałby, aby jego jego dziecko potrafiło samodzielnie sprostać wyzwaniom i problemom, jakie pojawią się na jego drodze? Właśnie dlatego tę kompetencję warto rozwijać i to już od najmłodszych lat.
JAK ROZWIJAĆ KREATYWNOŚĆ?
Dzieci posiadają naturalny zmysł twórczej kreatywności. Z pewnością niejeden rodzic z rozbawieniem wspomina niecodzienne sformułowania usłyszane od własnej pociechy, typu:
Mamo, a urodzisz mi chomika? Bo ja nie chcę siostry, ani brata!
Jednak dzieci dorastają – zaczynają samodzielnie funkcjonować w społeczeństwie, a to wymaga to od nich wejścia w utarte schematy działania. Szczególnie widać to, gdy najmłodsi rozpoczynają edukację w szkole, gdzie muszą przestrzegać wielu zasad. Same schematy i zasady są nam oczywiście potrzebne, ale nic tak skutecznie nie wygasza kreatywności jak właśnie one. Dlatego często to na rodzicach spoczywa rola rozwijania kreatywności u swoich dzieci – jest to jednak zadanie, którego zdecydowanie warto się podjąć. Jego skutki mogą się okazać niezwykle cenne dla najmłodszych, a same aktywności będą wartościowym czasem spędzonym ze swoim dzieckiem, który przyniesie mnóstwo dobrej zabawy.
ZABAWY ROZWIJAJĄCE KREATYWNOŚĆ
Chcesz rozwinąć kreatywność? Baw się! Istnieje niezliczona liczba gier i zabaw, które pomagają rozwinąć tę kompetencję. Z pewnością na myśl przychodzą Ci od razu zajęcia plastyczne – i słusznie! Jednak oprócz nich jest jeszcze całe mnóstwo sposobów na rozwój kreatywności. Ich bardzo obszerną listę znajdziesz w naszym artykule: 15 pomysłów na zabawy rozwijające kreatywność.
Poniżej przedstawiamy szybki przegląd najciekawszych aktywności!
ZABAWY PLASTYCZNE – nie tylko kartka papieru!
Kiedy słyszymy słowo “plastyka” naszym oczom od razu ukazuje się kartka papieru, farby i pędzel. Oczywiście malowanie, rysowanie i kolorowanie jest jednym ze sposobów na rozwój kreatywności. Ale i w tej dziedzinie warto wyjść poza znany nam schemat – zamiast malować na kartce, można malować na piasku, na chodniku, na ubraniach wymagających odświeżenia, na bawełnianych torbach, albo… na ciasteczkach! Samo malowanie można zamienić na tworzenie – kartonowe pudełko może zamienić się w domek dla lalek, makaron świetnie nadaje się do tworzenia biżuterii i ozdób, a kanapka może stać się płótnem, na którym za pomocą warzyw można namalować dzieło sztuki! Ogranicza nas tutaj tylko wyobraźnia!
CZYTANIE – podróż w krainę kreatywności
Nic tak skutecznie nie pobudza kreatywności jak czytanie. W dziecięcych głowach powstają wtedy nowe krainy, najmłodsi rozwijają swoją wyobraźnię, poznają nowe słowa i na podstawie przygód, które przeżywają razem z bohaterami, rozwijają swoją inteligencję emocjonalną. Jednak także i książki można wykorzystać w nieco inny sposób. Oglądając zamieszczone w nich ilustracje, możemy zadawać dzieciom pytania, które nie są bezpośrednio związane z fabułą, np.: Jak myślisz, dokąd idzie ta pani? O czym może myśleć ten kotek? Jeśli pociechy znają już dobrze jakąś opowieść, spróbujmy zachęcić je do tego, aby wymyśliło jej alternatywne zakończenie.
MUZYKA I TEATR – studnia kreatywności
Zajęcia rozwijające kompetencje muzyczne dość często spotyka się w przedszkolach. Niestety ich częstotliwość zmniejsza się z kolejnymi etapami edukacji. A to właśnie muzyka często pomaga dzieciom rozładować emocje i wyrazić uczucia. Muzyka często łączy się z działaniami teatralnymi. Zabawa w wymyślanie sztuk, wykonywanie kostiumów oraz scenografii przynosi nie tylko całą masę świetnej zabawy, ale także rozwija kreatywność.
“Jako dziecko uwielbiałam zabawę w teatr. Pamiętam, że zaprosiłam kiedyś rodziców na sztukę, w której odgrywałam rolę Romea, a Julią była… stara szuflada! Owinęłam ją w kilka kolorowych tkanin i umieściłam na szczycie drabiny” (Marta, 29 lat)
ZABAWY SŁOWNE – stwórz historię!
Zabawy słowne świetnie sprawdzają się w podróży. Nie tylko rozwijają kreatywność, ale także skutecznie zajmują dzieciom czas i zmniejszają częstotliwość pytania: ”A daleko jeszcze?”. Do najpopularniejszych gier słownych należą zabawy w skojarzenia, tworzenie historii oraz zadawanie zagadek.
Wśród gier, które tak jak zabawa w skojarzenia, polegają na tworzeniu ciągu wyrazów, znajdzie się np. gra w tworzenie słów na ostatnią literę, np: aligator, rower, relaks, sauna.
Z kolei tworzenie historii jest rozrywką, która potrafi rozśmieszyć nawet najpoważniejszego tatę. W wymyślaniu opowieści bierze udział kilka osób i każda z nich, w określonej kolejności wypowiada jedno zdanie (wersja dla młodszych dzieci) lub jedno słowo (wersja dla starszaków) danej historii. Każdy z uczestników musi oczywiście dostosować się do tego, co usłyszał od poprzedniej osoby.
Wymyślanie zagadek także można poprowadzić w nieszablonowy sposób. Możemy zadawać dzieciom pytania typu: “co łączy wózek dziecięcy i samochód”? Oczywiście odpowiedzi również mogą być kreatywne – możemy usłyszeć że odpowiedzią są koła, albo dziecko, które właśnie jest na pokładzie obu pojazdów.
WYCIECZKI W CIEKAWE MIEJSCA
Doskonałą alternatywą dla samodzielnego wyszukiwania kreatywnych zabaw, jest wybranie się na ciekawą wycieczkę razem ze swoją pociechą. Nie muszą być to jedynie muzea i galerie sztuki, ale także miejsca, w których dziecko będzie mogło w twórczy sposób się pobawić. Doskonałym przykładem będzie Smart Kids Planet, gdzie w przestrzeni stref mądrej zabawy, dzieci w wieku od 0 do 10 lat, mogą tworzyć konstrukcje z ogromnych klocków, poczuć się jak astronauta podczas podróży kosmicznej, a także poznać cykl segregowania odpadów – jednocześnie świetnie się przy tym bawiąc. Smart Kids Planet wkrótce otworzy się w nowej lokalizacji, więcej szczegółów znajdziesz tutaj.
CZY ZABAWKI ROZWIJAJĄ KREATYWNOŚĆ?
Na rynku znajdziemy mnóstwo zabawek wpływających na rozwój dziecka. Wśród nich znajdą się także te, które rozwijają kreatywność. Będą to zabawki, które dają dziecku swobodę co do ich wykorzystania. Doskonałym przykładem są tu lalki czy maskotki, które następnie mogą stać się częścią opowieści stworzonej przez dziecko. Warto jednak pamiętać o jednej prostej zasadzie:
Nuda to przyjaciel kreatywności.
Zamiast kupować dziecku kolejną zabawkę, warto pozostawić mu przestrzeń do tego, aby samo wymyśliło nową grę lub samodzielnie stworzyło sobie atrybuty niezbędne do jej przeprowadzenia. W ten sposób kilka krzeseł i koc może zamienić się w bazę, a zwykły patyk posłuży jak wędka.
CHCESZ ROZWINĄĆ KREATYWNOŚĆ U SWOJEGO DZIECKA?
ZAŁÓŻ DWIE RÓŻNE SKARPETKI!
Jednak samo zachęcanie dziecka do kreatywnych zabaw może nie wystarczyć. Najmłodsi są jak lustra, w których odbijają się postawy rodziców. Jeśli więc chcesz rozwinąć kreatywność u swojej pociechy, sam pozwól sobie na wyjście poza schemat. Załóż dwie różne skarpetki, zatańcz z dzieckiem w rytm jego ulubionej piosenki lub razem z nim zagraj w wymyślonej przez nie sztuce!
Okazuj entuzjazm oraz chwal poczynania swojego malucha. Zamiast powiedzieć “Czemu na tym obrazku mam zielone włosy, przecież to niemożliwe!”, skomentuj: “To bardzo ciekawy rysunek, jak wpadłeś na pomysł, żeby wybrać ten kolor malując moją fryzurę?” Być może dowiesz się, że Twoje dziecko uwielbia bawić się na łące, czuje się tam szczęśliwe i dlatego stwierdziło, że taki kolor będzie idealnie pasował do fryzury rodzica.
Pokazuj dziecku, że świat jest piękny i ciekawy, a także nie zapominaj, aby pozostawiać mu przestrzeń do popełniania błędów – samodzielność doskonale kształtuje kreatywność.
A Wy jak rozwijacie kreatywność swoich dzieci? Czy uważacie, że jest to kluczowa kompetencja przyszłości? Podzielcie się swoją opinią w komentarzach!
#mądrazabawa #kretywność #kompetencjeprzyszłości
Marta Jedynak
Edukatorka, animatorka, autorka kilkudziesięciu scenariuszy lekcji, warsztatów i pokazów naukowych dla dzieci i młodzieży. Prowadząca edukacyjne programy telewizyjne dla najmłodszych, takie jak Studio MiniMini oraz Mądre Zabawy, emitowane na kanale MiniMini+.